W małym akwarium z powodzeniem możemy stworzyć namiastkę tropikalnej rafy koralowej. Wymagać to będzie tylko troszkę więcej uwagi niż w przypadku akwarium słodkowodnego lecz efekt końcowy na pewno to zrekompensuje.
Przyjmując założenie, że ma być to nano rafa, czyli akwarium nie przekraczające 60 litrów mamy bardzo ograniczony wybór jeśli chcielibyśmy nabyć gotowy zestaw. Dobieranie samemu niezbędnych elementów wymaga większej wiedzy, ale pozwoli na skompletowanie osprzętu dopasowanego do naszych potrzeb. Decydując się na zakup gotowego zestawu lub kompletując sprzęt samemu trzeba szczególną uwagę poświęcić na oświetlenie, które nie powinno być mniejsze niż 0,7W/L. Dużym atutem będzie, jeśli można w nim zainstalować co najmniej dwa źródła światła, co pozwoli na zróżnicowanie ich temperatury barwowej.
Filtracja to kolejny ważny element, ale nie opiera się ona tylko na urządzeniach technicznych lecz również na „żywej skale”. Żywa skała to kawałki rafy koralowej. Pozyskiwana z naturalnego środowiska jest skolonizowana przez mikroorganizmy, baterie oraz inne organizmy. Wkładając taką żywą skałę do akwarium z odpowiednio spreparowaną wodą szczepimy ją bakteriami i innymi formami życia. Dodatkowo, porowata struktura żywej skały jest idealnym miejscem dla bakterii, które rozwijając się w niej rozkładają substancje organiczne i dbają o biologiczną czystość wody. Żywa skała powinna stanowić 10-15% objętości akwarium, czyli na każde 10 litrów wody powinno być w niej 1-1,5kg żywej skały. Układając skałę rób to w pustym akwarium starając się pozostawiać swobodny dostęp do szyb, co ułatwi ich czyszczenie. Na szklanym dnie można zaszczepić bakterie w żelu. Tak przygotowane akwarium jest gotowe na wsypanie do niego tak zwanego żywego piasku koralowego. Podobnie, jak żywa skała jest on pozyskiwany z natury. Jest zaszczepiony bakteriami nitryfikacyjnymi, co skraca okres dojrzewania. Drugą część filtracji w nano akwarium stanowi filtr zewnętrzny lub panel filtracyjny. W obu przypadkach należy położyć duży nacisk na wypełnienie filtra wkładami biologicznymi, purigenem oraz węglem aktywnym. W panelu filtracyjnym może znaleźć swoje miejsce również odpieniacz. Służy on do usuwania zanieczyszczeń białkowych, które zostają przetworzone przez bakterie na amoniak, azotyny i azotany. Jednym słowem, im mniej materii organicznej – białka, tym mniej szkodliwych zanieczyszczeń w wodzie. Niestety odpieniacz usuwa z wody inne ważne składniki. Stąd też niezbędna jest suplementacja mikro i makroelementów. Jeśli nie masz miejsca na odpieniacz, trzeba będzie pamiętać o okresowych a zarazem stałych podmianach wody. Warto znaleźć miejsce na niewielką pompę cyrkulacyjną, której zadaniem będzie skuteczne wprawianie wody w ruch, tak aby nie powstawały martwe strefy.
Do przygotowania wody morskiej potrzebujemy wody demineralizowanej lub z filtra odwróconej osmozy. Woda kranowa posiada zbyt dużo szkodliwych związków, które mogą mieć niekorzystny wpływ na nasze akwarium. Jakość soli jest niezmiernie ważna w przypadku nano rafy. Czym mniejsze akwarium, tym wyższej jakości sól będzie nam potrzebna. Sól jest głównym źródłem dostarczania do akwarium mikro i makroelementów. Dobre i przez to droższe sole są bogate w te składniki i przypominają naturalny skład wody oceanicznej. Od tego będzie zależeć kondycja zwierząt, które pojawią się w akwarium. Do uzyskania właściwego zasolenia potrzebujemy hydrometru, niedrogiego urządzenia, które powinno nam wskazać zasolenie na poziomie 1,023 s.g. Używając grzałki podgrzewamy wodę do ok. 26°C. Rekomendowana temperatura powinna się zawierać pomiędzy 25° a 27°C. Tak przygotowaną wodę wlewamy do akwarium i uruchamiamy filtrację i pompę obiegową.
Od tego momentu rozpoczyna się okres dojrzewania, który może potrwać do 6-ciu tygodni. W niekorzystnym układzie poza wydłużonym czasem dojrzewania może wystąpić wzrost glonów nitkowatych, które po tym czasie zaczną ustępować. Przybędzie fioletowych, wapiennych glonów na skale i ścianach akwarium. W tym czasie możemy nie włączać oświetlenia. Konieczne będzie podawanie do wody bakterii. Zawsze spodziewaj się, że wystąpią mniejsze lub większe objawy dojrzewania akwarium, czyli pojawiającej się znacznej ilości związków amonowych, kiedy bakterie nie funkcjonują jeszcze prawidłowo i nie mogą zredukować ich do postaci azotanów. I właśnie, kiedy już nie ma śladu amoniaku i azotynów, a pojawiają się śladowe ilości azotanów możemy mówić o zakończeniu procesu dojrzewania akwarium. Od tego momentu możemy do akwarium wprowadzać pierwsze zwierzęta.
Nano rafa to dość specyficzny rodzaj akwarium przez brak możliwości technicznych zastosowania urządzeń spotykanych w większych akwariach. Akwarium morskie wymaga systematyczności. Nie wymaga poświęcenia mu zbyt wiele czasu, ale wykonywane czynności powinny być w regularnych odstępach czasu. Małe akwarium bez odpieniacza jest szczególnie podatne na zachwianie równowagi parametrów wody. Wynika to z tego, że nawet niewielkie przekarmienie, może doprowadzić do szybkiego wzrostu azotanów i fosforanów, a okresowo również amoniaku i azotynów. Wystarczy poświęcić codziennie kilkanaście minut pracy przy akwarium może w zupełności wystarczyć, by stale utrzymywać akwarium w dobrej kondycji. Do codziennych zadań będzie należało sprawdzanie temperatury wody, oraz uzupełnianie tego co odparowalo. Raz w tygodniu należy podmienić wodę w ilości 5 do 10%. To jest najważniejsza czynność podczas opieki nad nano rafą i tajemnica sukcesu. Usuwając zanieczyszczenia uzupełniamy wiele związków mineralnych niezbędnych dla dobrej kondycji wielu mieszkańców akwarium. Skąd mamy wiedzieć ile powinniśmy podmieniać wody powiedzą nam wyniki testów i w późniejszym czasie obserwacja zwierząt, zwłaszcza koralowców. Z czasem będziecie mogli zauważyć związek między zachowaniem się koralowców w stosunku do zanieczyszczenia wody, jej podmian i karmieniem. Przed podmianą wody dokonujemy pomiaru zasolenia, Ca, kH, pH, Mg i NO3. W zależności od koncentracji zmierzonych związków odpowiednio je suplementujemy. Wskazanie zawartości NO3 mówi nam o tym, czy akwarium nie jest zbytnio przerybione lub przekarmiane. Gdyby wartość NO3 przekraczałaby za każdym razem 20mg/l będą potrzebne większe podmiany wody. Trzeba pamiętać, że karmimy częściej mniejszymi porcjami, a nie jednorazowo i dużo. Część pokarmu wpada do filtra i tam zalega i zanieczyszcza wodę, więc wyłączajmy pompy na czas karmienia.
Po podmianie wody trzeba pamiętać o dodaniu bakterii, które pomogą w usuwaniu zanieczyszczeń w postaci zalegających resztek pokarmu czy detrytusu. Zwłaszcza w przypadku wzrostu zanieczyszczeń związkami amonowymi i azotowymi mogą się stać nieocenioną pomocą w ich usunięciu.
Światło ma kluczowe znaczenie w życiu akwarium morskiego. Jego jakość i ilość ma wpływ na życie większości koralowców. Dobór właściwego widma nie stanowi dziś problemu. To co zależy zdecydowanie od nas, to ilość dostarczanego światła lub inaczej łączna moc zainstalowanych źródeł światła – najczęściej świetlówek. Jeśli już mamy dobrane widmo i moc do obsady akwarium pozostaje nam pamiętać o systematycznej wymianie ich na nowe. Wraz z upływem czasu skuteczność świetlna źródeł światła jest coraz mniejsza. Z tego powodu co 10 – 14 miesięcy powinniśmy je wymieniać. Zdecydowanie najczęściej świetlówki aktyniczne – o niebieskiej barwie światła. Nasze oczy dzień za dnia przyzwyczajają się do aktualnego natężenia światła i nie zauważają że jest ono słabsze niż było na początku.
Raz w miesiącu należy wymienić w filtrze węgiel aktywowany. Usunie z wody zanieczyszczenia organiczne, przebarwienie wody oraz inne szkodliwe związki, również te pochodzące od koralowców.
Woda w akwarium morskim musi spełniać ostrzejsze kryteria niż w akwarium słodkowodnym. Ryby, ale przede wszystkim bezkręgowce są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia wody. Również duże znaczenie ma właściwe suplementowanie wody mikro i makroelementami. Woda morska wód rafowych jest bardzo czysta i zawartość szkodliwych związków w wodzie takich jak azotany czy fosforany jest praktycznie niewykrywalna. Dlatego też pojawienie się NO3 w wynikach testów, przekracza dziesiątki, a nawet tysiące razy parametry spotykane w naturalnym środowisku. Najczęściej akwarium zareaguje na niekorzystne warunki pojawieniem się niechcianych glonów, zamknięciem polipów u koralowców, a nawet ich obumieraniem. Ryby będą się stresować i zapadać na choroby, a nawet może dochodzić do ich nagłej śmierci.
Ważne parametry wody akwariowej, mające zdecydowany wpływ na kondycję mieszkańców to zawartość związków wapnia i magnezu, jodu oraz twardość węglanowa i wartość pH.
Do budowy szkieletu koralowców twardych, kośćca ryb, pancerzy bezkręgowców, czy muszli ślimaków potrzebne jest wapno. Woda morska ma stały poziom około 420 mg/l. W akwarium przy coraz większej obsadzie i wzroście pożądanych glonów wapiennych dających fioletowo-różowe zabarwienie skał, zawartość związków wapnia w wodzie akwariowej szybko ulega obniżeniu. Okresowe, krótkotrwałe wahania do wartości 320 – 340 mg/l nie mają zasadniczego wpływu na mieszkańców akwarium. Dlatego nie należy ulegać panice, ale szybko uzupełniać niedobór. Jednak spadek poniżej 300mg/l, nawet krótkotrwale może zdecydowanie wpłynąć zwłaszcza na zdrowie koralowców. Objawy mogą być różne. Koralowce mogą nie otwierać polipów i obumierać, może pojawić się glony nitkowate i cyjanobakterie. Twardość węglanowa – KH – powinna wynosić ok. 8o. To zapobiega zbytnim wahaniom pH w akwarium. Ponadto wspomaga przyswajanie wapnia przez koralowce i jest jednocześnie elementem budowy szkieletu wapiennego. Wartość pH wody morskiej to 8,2, która ze względu na różną zawartość CO2 w wodzie akwariowej będzie inna w dzień i w nocy – w nocy będzie spadać. Jest to proces naturalny i nie należy się tym zbytnio przejmować. Nawet, jeśli w ciągu dnia pH wody spada poniżej 8 to nie jest to powód do paniki. Dopiero stała tendencja od pH poniżej 7,7 powinna nas niepokoić. Pierwiastek o którym warto wspomnieć to magnez. Ma zasadnicze znaczenie dla przyswajania wapna przez bezkręgowce. Jego niska wartość może powodować zawyżone odczyty wartości wapna w wodzie, nawet powyżej 500mg/l.
Podstawowe parametry wody
• Ca – 420mg/l
• KH – 8-10
• Mg – 1280mg/l
• pH – 8,2
• Zasolenie – 1,023
• Temperatura – 26°C