CO2, a węgiel

Węgiel to podstawowy składnik służący roślinom do budowy tkanek. W akwarium jest on dostarczany poprzez dozowanie CO2 i jest to jedyna skuteczna metoda. Istnieje kilka sposobów na podawanie dwutlenku węgla do akwarium, które różnią się wydajnością, kosztami wdrożenia takiego systemu i jego utrzymania oraz estetyką. I co ważne nie wspomnimy tu za wiele o tak zwanym węglu, czy dwutlenku węgla wpłynie, jako określenie na popularne preparaty Carbo, bo nie jest to substytut dwutlenku węgla.

Podawanie dwutlenku węgla do akwarium ma jeszcze jedną ważną zaletę. Obniżamy pH wody w akwarium. W czasach, kiedy bardzo często prowadzimy akwaria używając do podmian wody kranowej, która ma często pH powyżej 7 możemy je łatwo obniżyć podając CO2 w sposób kontrolowany. A co jeśli używam do podmian osmozy, która ma niskie pH? Tu trzeba pamiętać, że używane przez nas dekoracje w postaci piachów, żwirów, skał mogą mieć negatywny wpływ na parametry wody w tym także podnosić pH, więc podawanie dwutlenku węgla będzie bardzo korzystne.

Dlaczego podawać CO2 do akwarium

O tym, dlaczego do akwarium powinno się podawać CO2 do akwarium i jak to wygląda w naturze możecie przeczytać w tym artykule.

Bimbrownia

Bimbrownia to najtańsze możliwe rozwiązanie na dozowanie CO2 w akwarium. Można taką instalację wykonać niemal domowym sposobem. Jak to zrobić znajdziecie wiele opisów w google.pl, więc nie będziemy się tym zajmować tak dokładnie sposobem przygotowania takiego zestawu. Problemem w przypadku takich instalacji jest brak stabilnej pracy i brak kontroli nad reakcją, w trakcie której wytwarzane jest CO2.

Istnieją nieco bardziej skomplikowane zestawy producenckie takie jak np. Aquario NEO CO2 System, które po pierwsze starczają na dłużej, po drugie są bezpieczniejsze, a po trzecie łatwiejsze w obsłudze, bo uzupełnienie kupuje się, jako gotowe saszetki do wymieszania z wodą. I takie właśnie rozwiązania polecałbym dla osób, które chcą zobaczyć, jaka jest różnica we wzroście roślin oraz ich kondycji po rozpoczęciu podawania CO2 do akwarium. Oczywiście zestawy tego typu nie sprawdzą się w akwariach większych niż 60-65L.

Zestawy w spray’u

To kolejne niskobudżetowe rozwiązanie. Tanie i mało wydajne. CO2 pod niewielkim ciśnieniem zamknięte jest w czymś, co przypomina dezodorant. W akwarium trzeba zamontować pojemnik na gaz, tak zwany dzwon, który codziennie trzeba napełniać gazem. Zgromadzony gaz rozpuszcza się z czasem. Wydajność jest niska, a do tego trzeba pamiętać o codziennym napełnianiu dzwona.  Dobre na początek, żeby sprawdzić jak reagują rośliny. Nie sprawdzi się w akwariach większych niż 60-65L.

Zestawy z butlami jednorazowymi

Jest to rozwiązanie do akwariów maksymalnie 65L. Stosunkowo tanie w zakupie, ale nie w długotrwałej eksploatacji. Zazwyczaj w takim zestawie co2 startowym mamy wszystko, co potrzebne do uruchomienia. Zestawy są dość estetyczne i nie zajmują zbyt wiele miejsca. Na pewno sprawdzą się tam, gdzie zestaw musi być obok akwarium, np., jeśli stoi ono na blacie w kuchni. Niewielka butla o pojemności około 95g CO2 starcza w akwarium 60-65L na około 3-4 tygodnie. Zakup kolejnych np. 3 butli może spowodować, że w ciągu 4-6 miesięcy koszty zestawu i dodatkowych butli zrównają się z kosztami profesjonalnego zestawu CO2.

Zestawy z butlami ciśnieniowymi

Zestaw CO2 z reduktorem i ciśnieniową butlą CO2 to jedyne sensowne rozwiązanie długoterminowe. Wadą jest dość wysoka cena zakupu profesjonalnego zestawu. Zaletą niskie koszty eksploatacyjne i duże możliwości.

Zacznijmy od tego, że oferowane na rynku zestawy CO2 do akwarium znacznie mogą się od siebie różnić. W skład tych tańszych najczęściej wchodzi reduktor CO2 (taki złoty z dużymi manometrami), który kompletnie nie nadaje się do zastosowań akwarystycznych. Jest to reduktor spawalniczy. Grono zachwalających ten reduktor zmniejsza się z każdym przypadkiem zagazowania obsady, do czego dochodzi bardzo często, kiedy w butli kończy się CO2. W przypadku bardzo dużych akwariów ryzyko zamordowania wszystkich ryb jest nieco mniejsze, niemniej jednak kultura pracy i wygoda używania jest na niskim poziomie. Do takiego reduktora konieczne jest zastosowanie dobrej jakości zaworka precyzyjnego, aby w ogóle można było regulować ilość podawanego CO2. W zestawach z tym reduktorem najczęściej spotyka się zaworki Camozzi, które nie są jakieś super. Sens ma zastosowanie zaworka precyzyjnego o bardzo dużej dokładności.

Do większości zestawów CO2 dołączany jest dyfuzor CO2. To on jest ostatnim elementem i za jego pomocą dwutlenek węgla jest rozpraszany w wodzie. Dyfuzory CO2 w zestawach to podstawowy model, o dość niskiej jakości spieku ceramicznego. Powinno się go zostawić, jako zapasowy i na pewno nie używać w akwariach większych niż 60-65L. Zazwyczaj są to szklane dyfuzory i trzeba nauczyć się zakładać na nie wężyk, aby go nie uszkodzić. Lepszej klasy dyfuzory mają spiek z włókien ceramicznych i generują wiele mikro bąbelków. Do osiągnięcia właściwego poziomu CO2 zużywa się mniej gazu.

Lepsze zestawy CO2

Znacznie lepiej wypadają zestawy CO2 przygotowane do zastosowań akwarystycznych. Obecnie najpopularniejsze są zestawy CO2 Aquario Blue, które występują w kilku wariantach, ale najważniejszą różnicą jest to, że jedne mają wbudowany w korpus elektrozawór, a drugie nie. Te same reduktory są produkowane na zlecenie Aqua Nowa, ale maja kolor żółto złoty. Sam reduktor jest dobrze wykonany. Dołączony zaworek precyzyjny pozwala na łatwą i wygodną regulację ilości podawanego do akwarium dwutlenku węgla.

Do zaworka precyzyjnego zamontowany jest licznik bąbelków, który pozwala na wizualną ocenę ilości podawanego do akwarium CO2. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie. W dolnej części licznika ukryty jest zawór przeciwzwrotny, który zabezpiecza butlę CO2 przed zalaniem wodą. Do takich sytuacji najczęściej dochodzi, kiedy skończy się gaz w butli. Po zalaniu butla musi zostać oczyszczona przez obsługę punktu z gazami technicznymi i jest to zazwyczaj dodatkowo płatna usługa.

Wadą tych reduktorów jest użyta przez producenta cewka elektrozaworu. Niestety potrafi się przepalić bez widocznej przyczyny. Warto też uważać na akrylowe gwinty licznika bąbelków, które można zerwać przy złym ułożeniu nakrętki przy skręcaniu.

Reduktor CO2 ProGrow ma znacznie lepszą cewkę, co wpływa zapewne na wyższą cenę. Jak do tej pory nie mieliśmy przypadku, w którym uległa uszkodzeniu. Sama konstrukcja reduktora jest niemal taka sama jak w przypadku reduktorów Blue. Raczej nie spotyka się ich w zestawach. W komplecie znajduje się zestaw kluczy oraz zapasowe uszczelki. Też maja kolor niebieski.

Reduktor CO2 z elektrozaworem, czy bez?

W naszym przekonaniu każdy zestaw CO2 z butlą ciśnieniową powinien być wyposażony w elektrozawór. Nie ma znaczenia, czy masz komputer pH, który będzie mierzył pH w akwarium i utrzymywał jego poziom na zadanym poziomie. Nie ma znaczenia również to, czy CO2 będzie podawane tylko wtedy, gdy świeci się światło sterowane zegarem czasowym. Nawet, jeśli nie masz komputera pH i zegara czasowego powinieneś mieć elektrozawór włączony do gniazdka elektrycznego (w przypadku zaworów 230V).  Dzięki temu w sytuacji, kiedy zabraknie zasilania i wysiądzie filtracja podawanie CO2 zostanie odcięte i nie doprowadzi do zabicia obsady. Tak, więc oszczędność 70pln może spowodować straty liczone w setkach złotych.

Indykator CO2

Indykator CO2 nie jest elementem zestawu CO2, ale warto go zamontować w akwarium. Indykator to płyn, który wlany do drop checker’a, który montuje się w akwarium zmienia kolor pod wpływem CO2. Dzięki temu wiemy, czy poziom CO2 jest właściwy, za niski lub za wysoki. Sposób odczytu jest bardzo wygodny i o ile często nie widzę, że bąbelki nie lecą z dyfuzora to kolor indykatora rzuca mi się w oczy bardzo szybko. Zmiana koloru indykatora charakteryzuje się pewną bezwładnością i nie jest „błyskawiczna”. Właściwe wskazanie można odczytać po jakimś czasie od zamontowania drop checker’a, więc podawanie CO2 zaczynamy od mniejszych ilości zwiększając delikatnie, co jakiś czas.

Indykatory mogą być przygotowane do wskazywania konkretnego poziomu CO2 np. 30ppm, jako płyny, które wlewa się do drop checker’a bez mieszania z wodą lub takie, których wlewa się określoną ilość kropel i dodaje wskazaną przez dostawcę ilość wody.

Dla przypomnienia – kolor niebieski oznacza zbyt niski poziom CO2. Kolor żółty sygnalizuje zbyt dużą ilość CO2 i może to być już sytuacja niebezpieczna dla zwierząt. Na co dzień kolor indykatora powinien być zielony do limonkowego. Płyn indykatora należy wymieniać, co około dwa tygodnie.

Licznik bąbelków

Wiele zestawów lub reduktorów wyposażonych jest w licznik bąbelków. Pozwala on na łatwe oszacowanie ilości podawanego gazu, ale istotniejsze jest to, że na nim widać różnicę w trakcie regulacji za pomocą zaworka precyzyjnego. Często się spotyka informację, że np. dla akwarium 240L to ilość bąbelków na sekundę powinna być taka, a taka. System liczenia bąbelków najprawdopodobniej wprowadziła do akwarystyki firma ADA (pewności nie mam). Przez ostatnie lata wielu producentów zaczęło produkować własne liczniki bąbelków i z tego, co da się łatwo zauważyć generują one różnej wielkości bąbelki w zależności od producenta. To sprawia, że spotykane wskazówki opisujące ile bąbelków CO2 powinno się podawać do akwarium o określonej objętości najczęściej dotyczą produktów ADA. Stosowanie się do nich przez osoby zaczynające swoją przygodę z systemem CO2 w akwarium może doprowadzić do zabicia obsady. Dlatego też pierwsze uruchomienie zestawu CO2 powinno zaczynać się od podawania mniejszej ilości gazu i korygowanie ustawień na podstawie wskazań indykatora CO2. Sam licznik bąbelków powinien być wykorzystywany do wychwycenia różnicy ilości CO2 podawanego do akwarium w trakcie regulacji. Należy pamiętać, że woda w liczniku bąbelków może odparowywać i trzeba ją regularnie uzupełniać lub wymieniać.

Zaworki precyzyjne

Do regulacji ilości podawanego do akwarium CO2 służą zaworki precyzyjne. Mogą być wkręcone w reduktor, elektrozawór lub znajdować się na wężyku. Oczywiście spotkać można lepsze lub gorsze. Od jakości będzie zależała precyzja, z jaką będzie można regulować ilość CO2. Obecnie chyba najbardziej popularne są zaworki precyzyjne Camozzi, które są dodawane do najtańszych zestawów CO2. Nie są złe, ale jakieś super też nie. Są za to stosunkowo tanie. Trochę lepsze są zaworki precyzyjne ProGrow. Tu mamy dwa niemal bliźniacze modele. Jeden przelotowy do zamontowaniu na wężyku. Drugi z jednej strony zakończony jest gwintem 1/8”, dzięki czemu będzie można go wkręcić w reduktor CO2 (Niektóre spawalnicze reduktory spotykane w zestawach CO2 do akwariów mają wyjście zakończone gwintem 1/4”). Najlepszy zaworek precyzyjny, jakiego używaliśmy pozwalał na bardzo precyzyjną regulację, jednak szła za tym znacznie wyższa cena.

Elektrozawór

Jak wcześniej wspomniałem w moim przekonaniu elektrozawór to niezbędny element zestawu CO2 poprawiający bezpieczeństwo mieszkańców akwarium. Najlepiej, jak jest zintegrowany z reduktorem. Wtedy zawór odcinający dopływ gazu jest jeszcze przed precyzyjnym zaworkiem regulacyjnym. Mogą się różnić mocą i napięciem zasilania. Im mocniejszy tym bardziej się grzeje, co nie jest korzystne w naszym przypadku. Najlepsze spotykane w sprzedaży elektrozawory mają 1VA przy zasilaniu 230V. Niektóre komputery pH jak np. Aqua-Trend pH-Bot do sterowania elektrozaworem mają wyprowadzone zasilanie 12V, więc jeśli macie popularny reduktor z wbudowanym elektrozaworem konieczne będzie wymiana cewki na taką, która jest zasilana 12V. Należy pamiętać, że jeśli elektrozawór jest zamontowany na wężyku to po jego zamknięciu między elektrozaworem, a reduktorem wytworzy się wysokie ciśnienie. Wężyk musi takie wytrzymać, czyli musi być przeznaczony do instalacji wysokociśnieniowych. W przeciwnym wypadku wężyk może zacząć się rozciągać, utworzy się na nim balon, który z czasem pęknie. Nie jest to jakaś groźna sytuacja, lecz towarzyszy temu głośny huk.

Wężyki do CO2

Trzeba mieć na uwadze, że do miejsc, w których zamontowane są urządzenia wpływający na swobodny przepływ gazu, czyli np. elektrozawór lub zaworek precyzyjny konieczne jest używanie wytrzymałych, specjalnych wężyków. Można ich używać na całej linii CO2 aż do dyfuzora. Są one jednak dość sztywne i załamanie ich na krawędzi akwarium jest dość kłopotliwe. Dlatego najczęściej od ostatniego w linii zaworka precyzyjnego lub elektrozaworu można już użyć popularnego w instalacjach napowietrzających wężyka silikonowego. Dzięki temu dość łatwo załamie się na krawędzi akwarium. Dodatkowo dużo łatwiej zakłada się je na króciec dyfuzora. Wężyk silikonowy z czasem pod wpływem wody zmienia swoje właściwości. Może sztywnieć, zmieniać kolor itp., dlatego konieczne jest okresowa wymiana fragmentu, który jest zanurzony w wodzie. Żeby sobie to ułatwić trzeba zamontować prosty zaworek przeciwzwrotny zaraz po tym jak wężyk wychodzi z wody.

Dyfuzor, czy reaktor?

Można powiedzieć, że to ostatni element na linii CO2 i powinien być dobrany we właściwy sposób do wielkości akwarium. Dyfuzory CO2 mogą być wykonane ze szkła, akrylu, innych tworzyw sztucznych lub ze stali nierdzewnej. Najpopularniejsze są szklane dyfuzory. Ich najważniejszym elementem jest spiek ceramiczny lub nowsza technologia spiek z włókien ceramicznych. Dla nas ważne jest żeby generował dużą ilość drobnych bąbelków, które będą unosić się w toni wody. Do zestawów CO2 najczęściej dołączane są dość przeciętnej jakości szklane dyfuzory, które nadają się, co najwyżej do akwariów 60-65L. Lepiej je zostawić, jako zapasowe, a dokupić inny lepszy.

Chyba najlepsze dyfuzory CO2 to te ze spiekiem wykonanym z włókien ceramicznych. Charakterystyczną cechą jest pomarańczowo brązowy kolor spieku. Dyfuzory są wykonane z akrylu, dzięki czemu nie są takie podatne na uszkodzenia w trakcie eksploatacji. Spieki w nich są bardzo wydajne i spokojnie największe rozmiary można używać w akwariach powyżej 500L. Jest to obecnie nasz ulubiony sposób podawania CO2 do akwarium.

Do większych akwariów

W większych akwariach potrzebna była większa wydajność rozpuszczania CO2 w akwarium. Dlatego dość popularne były różnego rodzaju reaktory przepływowe. Najczęściej używany przez nas to Aqua Medic Reactor 1000. Reaktory tego typu montuje się na wężu wylotowym z filtra kubełkowego. Strumień wody przepływa przez poduszkę gazu nasycając się przy tym CO2. Zaletą tego rozwiązania była duża wydajność. Jednak od momentu, kiedy na rynku pojawiły się dyfuzory ze spiekiem z włókien ceramicznych ilość instalacji, w której używaliśmy reaktorów znacznie spadła.

Podobny sposób montażu mają reaktory ProGrow EvenFlow. Zakłada się je na wężu wylotowym. Gaz wpada do niewielkiej zalanej wodą komory, gdzie rozpraszany jest przez spiek ceramiczny, a wytworzone bąbelki porywane są przez strumień wody i wylatują do akwarium przez rurkę wylotową od filtra. Spiek w takim reaktorze trzeba okresowo czyścić, a z czasem wymienić.

Butla CO2

Trzeba mieć świadomość, że butla CO2 ma okres ważności, czyli tak zwaną legalizację. Informacja, do kiedy butla jest zalegalizowana powinna być na niej wybita. Zazwyczaj jest to okres 10 lat od daty produkcji. Po upływie tego czasu można ją ponownie zalegalizować na kolejne 10lat. Wiąże się to z wymianą zaworu w butli i często ponowny przemalowaniu i oznaczeniu. Kupowanie tanich butli z drugiego obiegu może od razu wymagać legalizacji. Żaden punkt z gazami technicznymi nie nabije butli, która nie ma legalizacji. Koszt takiej usługi to w zależności od miejsca 70-100pln.

Butle CO2 nabija się „na wagę”. Na butli nabita jest tara, czyli waga pustej butli. Dodatkowo jest informacja ile litrów CO2 wchodzi do środka i ile powinna ważyć nabita butla. Gaz w postaci cieczy przetacza się z większej butli, aż do momentu, kiedy będzie ważyć tyle, co podaje informacja na butli. Jeśli nabije się za dużo, gaz jest spuszczany do osiągniecia właściwej wagi nabitej butli. W domowych warunkach ważąc butlę i odejmując od niej tarę można oszacować ile gazu jeszcze w niej zostało.

Z doświadczenia mogę podpowiedzieć, że lepiej jest mieć dwie małe butle CO2 np. 2L butle niż jedną dużą np. 5L. Po pierwsze, jeśli zapasowa butla jest napita to nie zaskoczy cię sytuacja, kiedy w podłączonej do akwarium butli skończy się gaz w dniu wyjazdu na wakacje. Po drugie sama butla, nawet pusta jest dość ciężka, a w moim przekonaniu zdrowie trzeba szanować.

Często pojawia się pytanie na ile taka butla starcza. Nawet, jeśli masz takie samo akwarium jak twój kolega ten czas nie musi być taki sam. Dużo zależy od tego ile podajesz CO2, czy podajesz całą dobę, czy tylko w czasie, kiedy świeci się światło. Butla na dłużej może starczać, kiedy masz komputer pH. Skały, pachy i żwiry także mogą wpływać na parametry wody i powodować, że gazu trzeba będzie podawać więcej – tu należy się kierować wskazaniami komputera pH i indykatora CO2. Jeśli w akwarium mamy podłoże aktywne to z wiekiem zbiornika jego skuteczność w obniżaniu pH będzie maleć, co spowoduje, że CO2 będzie trzeba podawać więcej.

Bezpieczeństwo

Akwarystyczne systemy CO2 są rozwiązaniami bezpiecznymi o ile nie popełnimy jakiegoś kardynalnego błędu. Po pierwsze należy pamiętać o tym, że butla powinna stać w pionie. Po drugie zalecana temperatura otoczenia nie powinna przekraczać 40C. Słabej jakości cewki CO2 mogą się rozgrzewać do tego stopnia, że dotknięcie spowoduje poparzenie. No i oczywiście trzeba używać odpowiednich wężyków we właściwych miejscach. W dużej mierze są to te same systemy, które stosowane są w gaśnicach samochodowych, a tam często są one montowane pod siedzeniami.

Popularne artykuły

• Krasnorosty – Glony pędzelkowate

  Skąd się biorą krasnorosty, jak je rozpoznać i jak z nimi walczyć. Preparaty do walki z krasnorostami. Co zrobić, żeby z nimi wygrać.Odwiedziny - ostatnie 30 dni : 609

• Kalkulatory

  Przydatne kalkulatory, które pomogą Ci obliczyć wielkość podmiany, ilość podłoża i inne.Odwiedziny - ostatnie 30 dni : 190

• Ryby do nano akwarium

  Jakie ryby do małego akwarium? Jest w handlu kilka gatunków ryb, które ożywią mały zbiornik.Odwiedziny - ostatnie 30 dni : 174

• Dlaczego nowe rośliny się rozpadają

  Założyłeś nowe akwarium, posadziłeś piękne rośliny. Po kilku dniach i kondycja jest coraz gorsza. Czemu Twoje rośliny w akwarium marnieją? Co możesz z...Odwiedziny - ostatnie 30 dni : 106

• Podmiana wody w akwarium

  Podmiana wody w akwarium to jedna z najważniejszych czynności pielęgnacyjnych. Jak często i jak dużo podmieniać wody?Odwiedziny - ostatnie 30 dni : 83

• Węgiel aktywowany w filtrze

  Węgiel aktywowany to jedno z najstarszych mediów filtracyjnych, stosowanych w akwarystyce. Istnieje wiele opinii na jego temat - często błędnych.Odwiedziny - ostatnie 30 dni : 78